Dušik

Dušik, nitrogen ili azot (latinski: nitrogenium) jeste hemijski element sa atomskim brojem 7 i hemijskim simbolom N. Simbol je izveden iz njegovog latinskog naziva nitrogenium (odnosno iz starogrčkog νιτρον nitron - soda, šalitra, i γενος genos porijeklo). Slavenski naziv dušik dobio je jer guši (duši) disanje i plamen, a slično porijeklo vodi i naziv azot (grč. azotikos - koji ne podržava život). U periodnom sistemu nalazi se u petoj glavnoj grupi i 2. periodi. Spada u nemetale. U elementarnom obliku dušik postoji isključivo u obliku dvoatomskih molekula (dinitrogen, N₂). Sa 78% udjela je jedan od osnovnih sastojaka zraka. U Zemljinoj kori neorganski dušik se javlja rijetko u spojevima; izuzetak su depoziti šalitre.

Dušik,  ₇N

Dušik u periodnom sistemu
↓                                                                     ↓                                                             →                                                             →
Hemijski element, Simbol, Atomski broj	Dušik, N, 7
Serija	Nemetali
Grupa, Perioda, Blok	15, 2, p
Izgled	bezbojni gas
Zastupljenost	0,03[1] %
Atomske osobine
Atomska masa	14,0067 (14,00643 – 14,00728)[2] u
Atomski radijus (izračunat)	65 (56) pm
Kovalentni radijus	75 pm
Van der Waalsov radijus	155 pm
Elektronska konfiguracija	He 2s2 2p3
Broj elektrona u energetskom nivou	2, 5
1. energija ionizacije	1402,3 kJ/mol
2. energija ionizacije	2856 kJ/mol
3. energija ionizacije	4578 kJ/mol
4. energija ionizacije	7475 kJ/mol
5. energija ionizacije	9444,9 kJ/mol
Fizikalne osobine
Agregatno stanje	gas
Kristalna struktura	heksagonalna
Gustoća	1,250 kg/m3
Magnetizam	dijamagnetičan ${\displaystyle \chi _{m}}$ = −6,7 · 10−9)[3]
Tačka topljenja	63,05 K (−210,1 °C)
Tačka ključanja	77,15[4] K (−196 °C)
Molarni volumen	(čvrst) 13,54 · 10−6 m3/mol
Toplota isparavanja	5,58[4] kJ/mol
Toplota topljenja	0,72[5] kJ/mol
Pritisak pare	1000 Pa pri 53 K
Brzina zvuka	333,6 m/s pri 298,15 K
Specifična toplota	1040 J/(kg · K) kod 298 K
Specifična električna provodljivost	0 S/m
Toplotna provodljivost	0,02583 W/(m · K)
Hemijske osobine
Oksidacioni broj	−3, −2, −1, 1, 2, 3, 4, 5
Oksid	N2O, NO, N2O3, NO2, N2O5 (jako kiseo)
Elektrodni potencijal	?
Elektronegativnost	3,04 (Pauling-skala)
Izotopi
Izo RP t1/2 RA ER (MeV) PR 13N sin 9,965 min ε 2,220 13C 14N 99,634 % Stabilan 15N 0,366 % Stabilan 16N sin 7,13 s β- 10,419 16O
Sigurnosno obavještenje
Oznake upozorenja Simbol nepoznat
Obavještenja o riziku i sigurnosti	R: nema oznaka upozorenja R S: 9-23
Ako je moguće i u upotrebi, koriste se osnovne SI jedinice. Ako nije drugačije označeno, svi podaci dobijeni su mjerenjima u normalnim uvjetima.

Tokom evolucije u ekosistemima se formirao ciklus dušika: kao osnovni sastojak bjelančevina i mnogih drugih prirodnih supstanci, dušik je nezamjenjiv za živa bića, a oni ga u svojim energetski intenzivnim životnim procesima (kao što je fiksiranje dušika) vežu i pretvaraju u bioraspoloživi dušik. To se naprimjer dešava pod uticajem enzima u takozvanom željezo-sumpornom klasteru, koji je kofaktor enzima nitrogenaze.